Review

Short | Poto nā Savannah Patterson i arotake

Reviewed by Savannah Patterson


'Nā te takoto reorua o ngā kōrero i ahurei ai te pānuitanga. E raupapa ā-tau ana ngā kōrero mai i te 1-100, ā, e karapipiti ana ngā reo e rua. Mā reira e āhei ai te hunga pānui ki te whakatairite i ngā putanga e rua me te kite i ngā rerekētanga ā-aronga o tēnā i tēnā...’

Ka huri te āhua o tā tātou pānui i ētahi pukapuka, ā, ka huri hoki te āhua o tā tātou whakaaro atu ki te reo, i ētahi atu. Ka oti ngā mea e rua nei i Short | Poto: The Big Book of Small Stories, nā Massey University Press i whakaputa. Kotahi rau ngā paki poto kei te pukapuka nei, kei te reo Ingarihi me te reo Māori, ā, ko te putanga tēnei o tētahi o ngā paenga kōrero reorua tuatahi o Aotearoa. Kei tōna ingoa iti tōna tautake, arā, Iti te kupu, nui te kōrero, ko te tikanga, kei ngā kupu iti tētahi ao nui tonu, waihoki, e tika ana kia ōrite te wāhi i te ao mātākōrero mō tēnā, mō tēna reo.   

Ko tā ngā ētita, ko tā Michelle Elvy rāua ko Kiri Piahana-Wong i miramira ai, ‘me tino whai take ia kupu’ i ēnei tuhinga, iti iho i te 300 kupu. He whānui tō Elvy mōhiotanga ki tēnei momo, he mātanga paki poto hoki, ā, ko ia te ētita tuatahi o Flash Frontier. He kaitito toikupu, he ētita hoki a Piahana-Wong, ā, ko te wāhi ki a ia, ko ōna mātauranga ki te reo Māori me ngā tirohanga taketake. Tekau ngā kaiwhakamāori i whai wāhi ki tā rāua nei kaupapa, i mahi tahi rā ki ngā kaituhi me kore e mau ngā kupu me te wairua o ngā paki nei. 

Ka wewete te kohinga nei i ngā kaupapa matua e whakaahua ana i ō nāianei wheako i Aotearoa, arā, i ngā hononga, te ngaronga, te oranga hinengaro, me ētahi tirohanga kanorau. Kitea ana te anipā mō te taiao i ngā tuhinga nei, he whakaatu i ngā māharahara mō te āhuarangi hurihuri me te whakamatenga ā-hauropi. Ka huraina ngā uaua o te tuakiri ā-ahurea, inarā, mō ngā manuheke me ngā tāngata momo matarau e kimi ana i tā te huānga noho. E taupua ana ngā whanaungatanga ā-reanga, he mātai i te āhua o te whakawhiti mai i ngā mātauranga me ngā kohuki ā-ahurea i ngā roto i ngā whānau.

Nā te takoto reorua o ngā kōrero i ahurei ai te pānuitanga. E raupapa ā-tau ana ngā kōrero mai i te 1-100, ā, e karapipiti ana ngā reo e rua. Mā reira e āhei ai te hunga pānui ki te whakatairite i ngā putanga e rua me te kite i ngā rerekētanga ā-aronga o tēnā i tēnā. He nui ngā hua o te whakatakoto pēnei i ngā kōrero, he ngahau, he āwhina ki te ako i te reo, ka oti hoki tētahi arawhata ā-ahurea te hanga.

Kua whai wāhi ki Short | Poto ngā kaituhi rongonui, pēnei i a Owen Marshall, rātou ko Vincent O'Sullivan, ko Tina Makereti, ko Tusiata Avia, me ētahi kaituhi e pihi ake ana, he whakaatu tēnei i te kanorau o Aotearoa mā roto mai i ētahi wheako kua pā ki tēnā, ki tēnā.

Mā tā Mohamed Hassan kōrero, ‘Kia ui mai rātou nō hea ake koe’, e whai whakaaro rawa ai tātou ki te tuakiri ā-manuheke me te korenga o tētahi whakautu māmā ki ngā pātai uaua mō te noho huānga. Ko tā Hassan, he tāpae i ētahi utu ā-tairongo whānui ki te pātai whakapāpaku, ‘nō hea ake koe’, ka uia ki te manuheke. Ka tuitui ia i ngā maharatanga mō te kāinga, mō ‘te kata a tōna kuia’, mō te ‘cardamom’, te ‘cumin’, te ‘kōuraura parai’ me ngā ‘voodoo dolls’, ā, he whārahi ngā kaupapa mō te peinga, te hītori tātāmi, te oranga ā-ahurea, me te whakaatu anō i te āhua o tā te manuheke noho i waenganui i ngā ao, arā, he nui ōna tuakiri kāore e taea te whakarōpū noa.

Ka whakaahua tā Steph Matuku kōrero, ‘Generation brutal’, i ngā āhuatanga tuatini o te whakawhiti kōrero ā-reanga i te warea o tētahi pāpā ki te reo o tāna tamāhine e rerekē haere nei. Ka titiro a Matuku i te āhua o te kīpaki hei ārai, hei arawhata hoki i waenganui i ngā reanga, ko te kaiwhakataki ka tōia ki te ao, ka aukatihia hoki i te ao o te reo o tāna tamāhine. Ko te ngako o te kōrero kei tana whakaatu pono mai i te āhua o tā te reo whakaahua mai i te tuakiri me te noho huānga. Ka whakahahaki tā te tamāhine i kī ai, ‘Me ū koe ki ngā kupu a tō reanga…Māu ērā. Ā, mā tōku reanga āku’ i te wehenga, kāore e taea te aukati, i waenganui i te matua me te tamaiti. 

Ka whakakite mai tā Ben Brown paki, ‘Bro story’, i te tuatini o te tuakiri Māori me te noho huānga ki tētahi kōrero hāramuramu noa iho i te pāparakāuta. Ka whakamahi a Brown i te manawataki auau o te kupu ‘bro’ hei whakarite i te hononga tata me te wehenga i waenga i ētahi, he tūhura i te taumaha o ngā pātai mō te tuakiri, he māmā te āhua i te rongonga atu, engari me hōhonu anō te titiro whakaroto. Arā, ko te rerekētanga o te mana tuku iho, me te pupuri tonu i te mana kia mau, te rerekētanga o te whakapapa ki ētahi me te wheako ā-noho. E huna ana i te whakawhitinga kōrero ngā kaupapa nui tonu mō te motuhenga ā-tuakiri, te whakahekenga ā-wairua, me te mahi tonu a te tangata me kore e mau te hono ki te whenua me te wairua. Ka kitea i tō te kaikōrero hiahia ki te ‘ketuketu,’ ki te ‘rapu,’ ki te ‘rapi hoki i te pāpaka’, kāore he whakautu ita mō te tuakiri, engari ka rite tonu te mātai i a koe anō. He mahi tuatini, ko tōna hōhonutanga kei ngā whakawhitinga kōrero o ia rā, he whakaatu ka puta tonu mai ngā pātai mō te noho huānga i waenganui tonu i ērā nō te ahurea kotahi.

E whakaatu mai ana ēnei tauira i te mahi a tēnei kohinga ki te whiriwhiri i ngā take o te wā mā roto mai i ētahi tirohanga nō Aotearoa. E eke ana te kaupapa nei, he ngahau, ka tahi, he rauemi ako i te reo, ka rua, ā, e whakatutukihia nei te whāinga a ngā ētita kia kitea e ngā kaipānui, e pīrangi ana ki te whakapakari i ō rātou mōhiotanga ki te reo Māori, tētahi ara ‘e ahurei ana, e ngahau ana hoki ki te whakaharatau i ō rātou pūkenga reo’ me ‘tētahi ara anō hei toha, hei ako hoki i te reo i ngā kura… hei whakatō hoki i te manawa reka ki roto i ngā kaipānui nō ngā reanga pakeke katoa.’ Ka pā ngā kaipānui ki te reo Māori mā roto mai i ngā kōrero mō ngā kiripuaki, ngā kare ā-roto, me ngā pūāhua e mōhiotia ana, tē mahi kē ai i aua ngohe tonu rā o mua. Ka puta noa mai ngā kupu i roto i te horopaki, me te aha, e rere māori noa ana te ako, kāore e ākina ana.

Ko te rerekētanga o tēnei paenga kōrero i ētahi atu, ko te tiakanga o ngā reo e rua hei hoa haere ki te whakapuaki i ngā paki. Tērā ngā tuhinga nā te Pākehā e whakakitea ana ki te reo Māori, me ngā kōrero Māori e noho mai ana i te reo Ingarihi. He whakaatu tēnei kohinga, katoa ngā kōrero o Aotearoa ka taea te whakaputa ki ngā reo e rua, he ara anō e whāia ana, atu i te ara whakatakoto paenga kōrero o mua, he tauira hei whāinga pea mā te ao mātākōrero o Aotearoa e puta tika mai ai te kākanoruatanga.

Nā Savannah Patterson i arotake


type: entry-hyperlink id: 5fktkiHVFiwuCIkIicX8j3