Tūmahi Māori: He ara whakamārama ki ngā tūmahi Māori nā Hēmi Kelly i arotake
Reviewed by Hēmi Kelly
Ko te kaupapa o tēnei pukapuka kei tōna ingoa, arā, ko ngā tūmahi maha i te reo Māori. Kia mōhio mai koutou, ko Hone Morris tētahi o ōku kaiako i mua, i a au i te whare wānanga o Te Kunenga ki Pūrehuroa, ā, e mahara ana au ki a ia e whakaako ana i a au ki te homai, te hoatu me te waiho, me te āhua o te whakamahi i aua tūmahi. Mai rā anō taku pai ki te wetereo!
Pēnei i te reo Ingarihi, kei te reo Māori anō ōna tūmahi rerekē. Kei te kupu whakataki ngā kōrero a Hone mō te whaitake o tētahi pukapuka pēnei i tēnei nā. Hei tāna, he tokomaha te hunga, ākonga mai, kaikōrero mai, ka raru i ngā tūmahi me te āhua o te whakamahi i ngā tūmahi. Ko te nuinga o tātou ka tino mōhio ki te tūmahi hāpai me te tūmahi hāngū, engari he whānui noa atu i ēnei nā, arā anō hoki te tūmahi whiti me te tūmahi poro, te tūmahi wheako me te tūāhua!
Arā ētahi pukapuka wetereo kua whakaputaina i roto i ngā tau. Ka rere ā Hone mihi ki a Cleve Barlow me tāna whakamāori i tā Bruce Biggs pukapuka, Me Ako Tātou i te Reo Māori. Kei reira ngā kupu mātai reo i te reo Māori e whakamahia ana i tēnei pukapuka.Hei tā Hone, e ū ana ēnei kupu ki tā te Māori titiro ki te ao, me te aha, mā reira e māmā ake ai tēnei kaupapa āhua uaua nei te whai mehemea koe e mārama ana ki te reo. Hei tauira, arā te tūmahi poro, kāore te mahi e pā ki tētahi atu hanga. Arā anō hoki te tūmahi whiti, engari tēnei ka pā atu te mahi e kōrerotia ana ki tētahi atu hanga.
Ko te take i motuhake ai tēnei pukapuka i ētahi atu, ko tōna aronga. Kāore e whānui ana te titiro ki ngā āhuatanga maha o te reo, engari e arongia noatia ana ko ngā tūmahi. Ka hihiratia ngā tūmomo tūmahi katoa, tae atu rā ki ērā e āhua uaua ana, kāore e ū ki ngā ture, engari me āta ako, pēnei i te āhei me te taea. Ahakoa ngā ritenga, he rerekē tētahi i tētahi, he pērā rawa te rerekē i whakaritea ai e Hone he wāhanga mō tēnā me tēnā.
Ko tētahi āhuatanga me kōrero, kāore pea e whakaarotia ake i te titiro noa iho ki te pukapuka nei, ko ngā whārangi mō te whakakāhore i ngā tūmomo reremahi o te reo, e whakamahia ana i ngā kōrero o ia rā, o ia rā, hei tauira, kāore au e haere ki te mahi i te rā nei.
Mā te katoa e ako ana i te reo Māori tēnei pukapuka, ahakoa te taumata o te mōhio. Ka whaihua tā te hunga āhua mōhio me tā te hunga matatau pānui i ngā tuhinga ki te reo Ingarihi me te reo Māori, i te mea he pukapuka reo rua tēnei. Waihoki, ka rawe te pukapuka nei ki te hunga matatau, ki ngā kaiako hoki, pēnei i a au nei, hei tohutoro. He painga kei roto i te whakaū i ngā akoranga o mua kua mau (kua wareware rānei i ōna wā) i mua i te whāngai atu i aua whakaakoranga ki ētahi atu.
Hei whakakapi ake, he mārama te āhua o tā Hone whakatakoto i ngā kōrero. Kia pono, he uaua te wetereo, engari kāore ia e whakauaua ake i te kaupapa, e whakatoimaha rānei i a te kaipānui ki ngā kupu kaupapa. He mārama, he whaitake, he māmā hoki te whai atu i āna whakamārama. I te tukunga iho, ko ngā tūmahi, ko ngā kupu mahi rānei, te tūāpapa o ā tātou kōrero katoa. I tuhi au i tēnei arotake, kei te pānuitia e koe, ā muri atu, ka matapakihia e tāua. (Arā hoki ngā wāreo i tata wareware i a au! Ka whakamāramahia e Hone ngā wāreo, ngā kupu iti, me ngā punga e tuitui nei i a tātou kōrero kia mārama, heoi anō, e ako ai koe i ētahi atu mea, me tiki e koe te pukapuka!)
type: entry-hyperlink id: 4YU8LF0SjYJQIE7nmhG9vi